In de vorige berichten kon je lezen dat Egidius Josephus Stroobants (mijn betovergrootvader) de Kerkomse Heilige Geesthoeve (Velphoven) pachtte voor een periode van 50 jaar of meer, die aanving in de loop van de jaren 1820.

Archiefstukken van het negentiende-eeuwse Leuvense Bureel van Weldadigheid, bewaard in het OCMW-archief en het Rijksarchief (zie hieronder), vertellen dat Pierre Devroye, die ook al in de Franse tijd de Kerkomse Hl. Geesthoeve pachtte, op 1 mei 1819 een nieuw huurcontract sloot. Blijkbaar is hij nadien nooit bij de notaris verschenen, en het contract werd geannuleerd.
Op 17 november 1819 kwam er voor de hoeve een nieuw contract tot stand voor een termijn van negen jaar tussen de eigenaar en Henry Antoine Stroobants wonende in ‘Kreykelberg onder Bierbeek’. Meer dan waarschijnlijk is deze Henricus Antonius de vader van de latere pachter Egidius Josephus: zijn roepnaam was ‘Antonius’; hij werd geboren in Bierbeek in 1766 en overleed er in 1836; zijn vrouw was Anna Maria Stroobants (°Veltem 1767-†Bierbeek 1839). Bewoonde deze man de verdwenen hoeve van Krijkelberg? (Voor meer info over de Stroobantsen zie: http://gw.geneanet.org/julens?lang=nl&m=NG&pz=maria%2Bjustina%2Brosalia&nz=wera&ocz=0&fn=&sn=Stroobants&v.)
Snel na de sluiting van het contract van november 1819 stelde Henricus Antonius Stroobants dat de notaris hem de hoeve niet had toegewezen en dat hij daarom niets zou betalen. De zaak sleepte aan. Uit brieven van juli-augustus 1822 blijkt dat de eigenaar via gerechtelijke weg de huur van twee jaar probeerde te bekomen.
Ik ken het vervolg van dit verhaal niet. Wellicht heeft Henricus Antonius Stroobants de Kerkomse hoeve nooit geëxploiteerd. Het is me ook onbekend wanneer ergens in de loop van de jaren 1820 de pacht van Egidius Josephus Stroobants begon. Het werd alleszins een pachttijd van een halve eeuw.

———————————————

Bronnen:
– Archief OCMW Leuven, Briefwisseling van en aan het Leuvense Bureel van Weldadigheid (‘Section des Secours’) betreffende huur boerderij Kerkom, 29 mei 1819 tot 3 augustus 1822.  Briefwisseling mij in kopie bezorgd door de OCMW-archivaris.

– Rijksarchief Leuven, Commissie Openbare Onderstand Leuven, nr. 6816: Tableau des fermes et des terres (…) appartenant aux pauvres de la ville de Louvain (…).

Uit dit laatste register komen de hierna volgende gegevens betreffende de verhuring van enkele goederen in Kerkom, Korbeek-Lo en Glabbeek.

Goederen van de Armen van de Vier Parochies van Leuven:

– Blad 3 en 82: goederen gelegen in Kerkom (oppervlakte: 29.03.80 – A 269, 270, 271, 272, 269, 287-2, 273, 274).
Betreft de Heilige Geesthoeve of Velphoven.

Pachter: Devroye Pierre (wonende in Kerkom), pachtcontract van 1 mei 1819, lopende tot 1828, pachtprijs van 470 (wellicht) gulden; contract werd geannuleerd.
E. Martens, die de geschiedenis van de parochie Kerkom schreef, noemt hem ‘Pierre Devroey’ en vertelt dat hij ook al in de Franse tijd de hoeve pachtte.
Pachter: Stroobants Henry Antoine (wonende in Kreykelberg onder Bierbeek), pachtcontract van 17 november 1819, lopende tot 1828, pachtprijs van 550 (wellicht) gulden.
Het gaat wellicht om de vader van mijn betovergrootvader Egidius Josephus. Bewoonde in Bierbeek misschien de verdwenen Krijkelberghoeve (in de buurt van Sint-Kamillus).

– Goed gelegen in Kerkom, gepacht door Stroobants Egidius (wonende in Roosbeek), pachtcontract van 30 juni 1818, pachtprijs van 90 (wellicht) gulden.
Het betreft hier geen boerderij.
Was Egidius de jongere broer (°Bierbeek 1767) van Henricus Antonius? Of was het Egidius Josephus, °Leuven 23 juni 1772, x(wonende in Korbeek-Lo) Roosbeek met Anna Catharina Drappier?

Goederen van de Grote Heilige Geest van Leuven:

– Blad 2 en 79: goederen gelegen in Korbeek-Lo (oppervlakte: 62.20.99).
Het betreft wellicht de Heilige Geesthoeve (of Hof van Overloo) in Korbeek-Lo (Bierbeek), nu gelegen op het grondgebied van Leuven in de Oaselaan. Hoeve opgericht door de Abdij van Park, sedert midden 15de eeuw bezit van de Grote Heilige Geest van Leuven. Vierkantshoeve uit 17de-18de eeuw met kapel van Overloo (origineel gedeelte 11de eeuw, vergroot 17de eeuw). Sinds 1943 beschermd als monument.

Pachter: Stroobants Pierre Henry (wonende in Korbeek-Lo), pachtcontract van 30 juli 1818, lopende tot 1827, pachtprijs van 1200 (wellicht) gulden.
Het gaat hier wellicht om Petrus Henricus Stroobants, geboren in Bierbeek in 1772 als jongste zoon van Antonius (x Elizabetha Bisschop) en dus de broer van Henricus Antonius en de oom van mijn betovergrootvader Egidius Josephus.

– Blad 3 en 80-81: goederen gelegen in Glabbeek (oppervlakte: 43.41.30).
Het gaat hier om de nu verdwenen Hoeve van de Grote Heilige Geest.

Pachter: Costermans Jean Baptist (wonende in Glabbeek), pachtcontract van 23 september 1822, lopende tot 1831, pachtprijs van 550 (wellicht) gulden.
Jean Baptist is wellicht verwant aan mijn voorvader Peter Custermans die rond 1700 deze hoeve pachtte.

Ter info

Op deze Vandermaelen-kaart van ca. 1850 zie je twee hierboven vermelde oude Bierbeekse hoeven:
in het westen het Hl. Geesthof (nu op grondgebied Leuven) en in het zuiden de verdwenen Krijkelberghoeve.

Hieronder een uittreksel uit de Kerkomse Atlas der buurtwegen van 1845 met aanduiding van de ligging van het Hof ten Male (langs de ‘Chemin n° 2’), het Kasteel met hoeve (langs de ‘Sentier n° 16’ tegenover de kerk)  en Velphoven (langs de ‘Sentier n° 16’ en de ‘Sentier
nr. 12’). De ‘Sentier n° 16’ werd vroeger ook ‘Lubbeekse Voetbaan’ genoemd, vandaag is het de Kerkstraat met in het verlengde ervan de Heilige Geesthofstraat.

Vanuit het vorige bericht weten we dat Egidius Josephus Stroobants een vijftig jaar pachter was van de Kerkomse Heilige Geesthoeve of Velphoven. In het archief van het Leuvense OCMW vonden we verschillende stukken die betrekking hebben op dat pachthof. Hieronder volgt de beschrijving van enkele ervan. Met dank aan archivaris Dirk Vande Gaer voor de geboden hulp.

Brief van 5 juni 1829 van Egidius Josephus Stroobants

Stroobants vraagt aan de eigenaar om het pachthof te inspecteren ten einde reparaties te verrichten. De gebouwen waren in zeer slechte staat toen hij op het hof kwam, zo stelt de schrijver, en slechts een klein deel ervan werd hersteld.

Uit documenten van 1830 en 1831 blijkt dat er werken werden uitgevoerd.

Brief van 18 juni 1845 van E.J. Stroobants (gericht aan het Bestuur der Godshuizen van de stad Leuven)

Stroobants vraagt om herstellingen uit te voeren aan de hoeve ten koste van het Bureel van Weldadigheid. De exploitatiekosten drukken zwaar op hem; het laatste anderhalf jaar stierven elf paarden aan een besmettelijke ziekte en de voorbije winter stierven 63 schapen.
Onderaan de brief (niet eigenhandig door Stroobants geschreven) staan ook de handtekeningen van de Tiense veearts C.J. Foelen, schepen J.B. Kemels en burgemeester Joseph Wera.

Document van 30 november 1845

De pacht (‘location publique de 1844’)  van ‘fermier’ E.J. Stroobants bedraagt  950 frank.

Brief van 1 mei 1867 van E.J. Stroobants

‘Kerkom den 1ste Mei 1867
De ondergeteekende E.J. Stroobants, pachter te Kerkom neemt de eerbiedige vrijheid U de toelating te vragen om eenen dorschmolen, door paarden bewogen, te mogen stellen in de hoeve door hem bewoond.
Uw zeer nederige dienaar
E.J. Stroobants’

Brief van 29 november 1867 van de gemeente Kerkom

Het gemeentebestuur van Kerkom, in een brief ondertekend door secretaris E.J. Roelants en burgemeester G.L. Wera, brengt het Armbestuur van Leuven ervan op de hoogte dat pachter Stroobants door de oprichting van een kareelbakkerij grote schade toebracht aan een hectare dennenbos toebehorend aan de ‘armen van Loven’.

Document van 17 maart 1870

Stroobants aanvaardt een pacht van 2600 frank voor het jaar 1871.

Brief van 25 juli 1876 van E.J. Stroobants (gericht aan het Bestuur van de Burgerlijke Godshuizen van Leuven)

Stroobants vraagt om zijn huur (aangegaan door akten van 5 juni en 28 december 1871 bij notaris Verstraeten te Leuven) te mogen beëindigen na de oogst van het lopende jaar of op gelijk welk tijdstip van het volgende jaar. Als redenen geeft hij: overlijden van zijn vrouw, de hoge ouderdom, ziekte, gebrek aan dienstboden. Ook deze brief werd blijkbaar niet eigenhandig door hem geschreven.

Brief van 27 juli 1876 van zoon Victor Stroobants, met antwoord

Zoon Victor Stroobants vraagt om de pacht te mogen voortzetten. Hij schrijft dat hij al verscheidene jaren het hof leidt tot voldoening van de hele familie.

Het antwoord luidt dat eerst de beëindiging van de pacht van zijn vader moet geregeld zijn.
Een vertegenwoordiger van het Bureau van Weldadigheid bezoekt daarop de hoeve maar schrijft dat hij er weinig geleerd heeft. Vader-pachter Stroobants deed zijn beklag over allerlei zaken: de ouderdom, het overlijden van zijn vrouw, zijn personeel, zijn zoon.

[Gegevens burgerlijke stand:
Victor Stroobants, °Kerkom 8 februari 1839, †Kerkom 9 maart 1893,
x Cordelia (Cordula) Vangramberen, °Goetsenhoven 30 januari 1844, †Kerkom 20 oktober 1908; vier kinderen]

Brief van 10 januari 1877 van E.J. Stroobants, met antwoord

Stroobants verzoekt om de huur aan zijn zoon Victor te mogen overlaten. Hij is van plan om meubels en beesten te verkopen, indien het bestuur het goedvindt.

In een brief van 30 januari 1877 krijgt hij de toelating om de huur over te laten, ook om meubels en vee te verkopen.

Akte Bureel van Weldadigheid van 14 juni 1877

Er komt een einde aan de pacht van vader E.J. Stroobants.
De huur van pachthof, landen en weiden (28 ha. 9 are 90 centiaar), die inging op 30 november 1872 voor een termijn van 9 jaar tegen 2600 frank volgens contract van 13 juni 1871 bij notaris Vanoverstraeten in Leuven, wordt beëindigd na de oogst van de eerste vruchten van 1877, ten laatste op 30 september.
Ook eindigt huur van het ‘uitgerooide’ bos genaamd Elzendries (13 ha), die inging op 30 november 1870 voor 12 jaar tegen 1040 frank.
Stroobants mag in de hoeve blijven wonen tot 30 november 1877.

Akte Bureel van Weldadigheid van 21 juni 1877

De pacht gaat over naar zoon Victor voor 8 jaar te beginnen vanaf 30 november 1877; pacht van 2880 frank, voor het goed van 28 ha 9 are 90 centiaar.

[De relatie tussen de ouder wordende vader en zijn zoon Victor was blijkbaar verre van goed. Vader Stroobants sterft een twee jaar later, op 19 december 1892, in Roosbeek waar hij wellicht inwoonde bij een dochter in het gehucht Neerbutsel.]

Brief van de familie Stroobants van oktober 1909 en latere documenten

Weduwe Victor Stroobants, huurster van het pachthof, overleed op 2 oktober 1908 [volgens de burgerlijke stand op 20 oktober; zij was dus pachteres sinds het overlijden van haar man Victor in maart 1893]. Zij had vier kinderen, van wie Louis en Rosalia de uitbating willen voortzetten.

Uit latere documenten valt af te leiden dat Louis en Rosalia die toestemming kregen. Rosalia haakte na een tijd af en alleen de naam van Louis (later Lodewijk genoemd) kwam dan nog in de documenten voor.

Document van 30 november 1933: voor Lodewijk (Louis) Stroobants gaat een nieuwe huur van negen jaar in.
Na de dood van Louis – datum mij niet bekend – zette zijn weduwe, Maria Pardon, de pacht verder.

[Gegevens burgerlijke stand:
Ludovicus (Louis) Stroobants, °Kerkom 1 oktober 1880,
x Anna Maria Pardon; minstens twee kinderen: Eduardus Ludovicus °1912 en Joanna Baptista Theophilius °1914.
Zus Joanna Maria Rosalia Stroobants, krijgt op 11 oktober 1911 een kind en trouwt op 21 juni 1913 met Petrus Philips.]

Eduard Stroobants (°1912) volgde zijn ouders als pachter op, (wellicht) vanaf het midden van de jaren zestig (akte huuroverdracht van 01-12-1965).

Het OCMW van Leuven verkocht de hoeve op 1 december 1989 aan Luc Pardon, verwant aan de Stroobantsen, en zijn echtgenote; zij hadden Velphoven blijkbaar gepacht vanaf 1 december 1987. Ook vandaag zijn ze nog de exploitanten.

In vorige verhalen focuste ik al op mijn Kerkomse betovergrootvaders
Josephus Joannes Wera (1781-1857, pachter kasteelhoeve en burgemeester),
Lucas Fets (1785-1864, landbouwer Hof ten Male) en
Joannes Baptista Kemels (1811-1892, molenaar aan de Velp).

Een andere betovergrootvader, ook aan moederszijde, is Egidius Josephus Stroobants, van wie we het gezin al voorstelden in het bericht van 07-03-2007. Decennialang pachtte hij in Kerkom de eeuwenoude Heilige Geesthoeve, ook Velphove(n) genoemd.

Het Heilige Geesthof op de Poppkaart, 1860-1870

Egidius Josephus Stroobants – zijn roepnaam was wellicht Egidius – werd op 12 juli 1797 in Bierbeek geboren. Hij was een zoon van Henricus Antonius Stroobants (1766-1836) en Anna Maria Stroobants (1767-1839). Zijn ouders en voorouders waren in Bierbeek en Lovenjoel landbouwers/pachters; zijn grootoom Judocus Guillelmus Stroobants (1729-?1799) en diens zoon Engelbertus vonden we terug op het Bergenhof (huidige Oude Geldenaaksebaan) en zijn oom Petrus Henricus (°1772) pachtte wellicht de Hl. Geesthoeve in Korbeek-Lo (huidige Oaselaan). Zie voor meer gegevens over de familie Stroobants: http://gw.geneanet.org/julens?lang=nl&m=NG&fn=&sn=stroobants&v=

Op 30 januari 1827 huwde Egidius in Roosbeek Anna Elisabetha Van Gramberen. Zij werd in Roosbeek geboren op 16 oktober 1805 als dochter van Andreas Van Gramberen (1774-1839), afkomstig van Kerkom, en Maria Theresia Desie (1773-1842).
Het echtpaar Stroobants-Vangramberen kreeg in Kerkom tussen 1827 en 1846 tien kinderen. Dochter Rosalia trouwde met Henricus Fets (mijn overgrootouders).

In het archief van OCMW van Leuven bevinden zich twee bundels betreffende de Kerkomse Heilige Geesthoeve of Velphoven. In een brief van 5 juni 1829 verzoekt Egidius Josephus Stroobants, die al in 1827 in Kerkom woonde, om het pachthof te komen inspecteren teneinde reparaties te verrichten. De gebouwen, zo schrijft hij, waren in zeer slechte staat toen hij op het hof kwam en slechts een klein deel ervan werd hersteld. We mogen dus stellen dat Stroobants een halve eeuw de pachter van deze hoeve was, want zijn huur eindigde pas in 1877, toen zijn zoon Victor hem opvolgde.

Het Hof van Velphoven ontstond in de middeleeuwen (eerste vermelding 1352?) op een groot gebied gelegen tussen de Dries en de Boskant (met het pachthof op A 271, aan de huidige Heilige Geesthofstraat) dat eigendom was van de heren van Opvelp of Velp. Bij testament van 9 juni 1499 liet Nicolaas de Keersmaker van Leuven het hof na aan de Vier Kleine Heilige Geesten van Leuven, een overkoepelende (armen)tafel van de parochies Sint-Michiel, Sint-Jacob, Sint-Kwinten en Sint-Geertrui (dus zonder Sint-Pieter). In de periode 1860-1870 – zo vermeldt de kadastrale legger bij de Poppkaart – omvatte het Velphovendomein, dat toen in handen was van het Leuvense Bureel van Weldadigheid, een 66 ha: 33,72 ha bos, 31,17 ha akkerland, 58 a weide, 37 a tuin en enkele kleinere bezittingen.* 
Vier generaties Stroobants waren, dus vanaf de jaren 1820, pachters van de Heilige Geesthoeve (zie ook volgend bericht). Op 1 december 1989 verkocht het OCMW van Leuven de hoeve aan de huidige exploitanten, Luc Pardon en zijn echtgenote.

Toevoeging van 22-11-2013: Of moeten we spreken van vijf generaties Stroobants die de hoeve hebben gepacht? Een zekere ‘Henry Antoine Stroobants’, wellicht de vader van onze Egidius Josephus, zou op 17 november 1819 een huurcontract voor de Kerkomse hoeve hebben aangegaan. Later ontkende hij dat contract te hebben gesloten, een langdurig conflict met de eigenaar volgde. Hierover later meer in een derde stuk over Stroobants en Velphoven.

De Heilige Geesthoeve of Velphoven (foto 2010)

In vroegere tijden leefden op zo’n grote hoeve heel wat mensen. Zo werd ook onze negentiende-eeuwse pachter Stroobants geholpen door vrouw, kinderen (van wie sommigen lang ongehuwd bleven) en dienstpersoneel. In het Kerkomse bevolkingsregister van 1846 (folio 129) vinden we voor de Hl. Geesthoeve (met als adres Boschkant 129) het volgende bewonerslijstje:

– 670 Stroobants Egidius Josephus, landbouwer, 49 jaar
– 671 Vangramberen Anna Elisabetha, landbouwster, 40 jaar
– 672 zoon Henricus, landbouwer, 18 jaar
– 673 dochter Joanna, landbouwster, 17 jaar
– 674 dochter Melania, landbouwster, 14 jaar (= Anna Maria Minonia)
– 675 zoon Guillelmus, 10 jaar
– 676 zoon Victor, 7 jaar
– 677 dochter Maria Rosalia (overgrootouder, huwde Henricus Fets)
– 678 zoon Joannes Franciscus, †8 maart 1854
– 679 Willio David, schoolonderwijzer, °Bierbeek, 25 jaar**
– 680 Timmermans Ludovicus, ‘knecht voor de landbouwerij’, °Kerkom, 25 j., tot april 1852
– 681 Timmermans Henricus, ‘knecht voor de landbouwerij’, °Kerkom, 17 jaar
– 682 Devos Josephus, ‘knecht voor de landbouwerij’, °Kerkom, 19 jaar
– 683 Duchène Baptiste, ‘knecht om de schapen te hoeden’, 24 jaar, gehuwd
– 684 Festraets Catharina, ‘dienstmeid voor de landbouwerij’, °Neervelp, 35 jaar, weduwe
Later aan de lijst toegevoegd :
– 684b Hendrickx Peeter Francis, ‘schaper’, °Webbekom, weduwnaar, vanaf februari 1848
– 685 Buysmans Jan Henri, ‘dienstknecht’, °Roosbeek 1824, ongehuwd, vanaf juni 1848
– 686 Willio Maria Monica, °Kerkom 28 februari 1851 
– 687 Willio Petrus Franciscus, °Kerkom 13 september 1852 
– 699 Debrie Franciscus, ‘dienstknecht’, °Meensel-Kiezegem, enkele maanden in 1854

Moeder Vangramberen overleed te Kerkom op 24 juni 1875. Vader Stroobants overleed op 19 december 1879 te Roosbeek, waar hij na het einde van zijn pacht in 1877 wellicht inwoonde bij zijn dochter Anna Maria Minonia (Roosbeek-Neerbutsel).

In een volgend bericht krijg je een kaart met de ligging van Velphoven en wat meer wetenswaardigheden over Stroobants en Velphoven geplukt uit het Leuvense OCMW-archief.

___________________________________________
* L. Vanhove, ‘De eigendomsstruktuur in Kerkom in de tweede helft van de 19e eeuw’, in Oost-Brabant, 1981, jg. 18, nr. 4, p. 218-226.

Over de geschiedenis van Velphoven vind je meer gegevens in:
E. Martens, ‘Monographie de la paroisse de Kerkom (Brabant), Deuxième partie: Histoire civile et sociale’, in Hagelandse Gedenkschriften, 1913, jg.7, p. 54-56;
P. Kempeneers, Kerkom. Plaatsnamen en hun geschiedenis, Tienen, 2012, p. 84-85.

** David Willio (°Bierbeek 23 januari 1821) trouwde op 15 september 1847 in Lubbeek met Maria Theresia Grammet, dochter uit het tweede huwelijk van mijn voorouder Elisabeth Oliviers (1781-1874) met Judocus Grammet. Twee kinderen van David staan hier in het bevolkingsregister vermeld onder de nummers 686 en 687, zijn vrouw evenwel niet.
In 1865 liet meester Willio het huis bouwen dat staat op de hoek van de huidige Malendriesstraat en Kerkstraat en waarin later de zusters van de meisjesschool woonden. (Bron: D.C. Michiels, Beeldige Bautersemse vergelijkenissen, 2013, p. 171.)
Bij zijn huwelijk in 1882 in Diest was Petrus Franciscus Willio, de zoon van David, er apotheker. Zijn vader woonde toen als weduwnaar in Tienen, zijn moeder was al op 15 september 1857 in Kerkom overleden.